De mens die eenzaam is
3, 5 miljoen Nederlanders voelen zich min of meer eenzaam. Hulpverleners in Nederland zien eenzaamheid veelal als een sociaal probleem dat bestreden moet worden. Een te eenzijdige benadering, vindt Ton Jorna, hoofddocent Geestelijke of Existentiële Begeleiding aan de Universiteit voor Humanistiek.
Wat hebben gevoelens van eenzaamheid te maken hebben met angst, iemands persoonlijkheid en levensverhaal, verlies, verlangen of schaamte? In het boek ‘Mag een mens eenzaam zijn?’ onderzoekt Ton Jorna samen met zes andere wetenschappelijke auteurs wat de existentiële aspecten van eenzaamheid zijn en wat het met zingeving te maken heeft. Eenzaamheid wordt benaderd als een persoonlijk en existentieel vraagstuk en niet zozeer als een sociaal probleem.
Condition humaine
Jorna: “Eenzaamheid kan gepaard gaan met grote geestelijke pijn en daarbij moeten mensen geholpen worden. Maar tegelijkertijd is het ook de ‘condition humaine’ waar je mee om moet gaan en waardoor jezelf beter kunt leren kennen. Het kan dan ook vruchtbaar zijn, het heeft potentie waardoor je kunt groeien als mens.”
Te eenzijdig
Jorna ziet deze ‘groeibenadering’ bijna niet terug in het huidige discours, dat door sociaal-wetenschappers wordt gedomineerd. “Het is goed dat er brede aandacht is voor eenzaamheid, maar de opvatting over eenzaamheid die erachter ligt is te eenzijdig en te negatief.” Deze definitie is afkomstig van sociale wetenschappers als De Jong Gierveld en Van Tilburg en luidt: “het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties.”
Deze definitie is het kader waarbinnen ‘Coalitie Erbij’ werkt. Dat is een samenwerkingsverband van 13 organisaties, waaronder . De coalitie organiseerde vorige week ‘De Week tegen Eenzaamheid’.
Oplossen versus doormaken
Hulpverleners willen eenzaamheid te vaak oplossen door mensen via georganiseerde activiteiten met elkaar in contact te brengen. Was het maar zo eenvoudig, denkt Jorna. Want iemand die alleen is hoeft niet eenzaam te zijn, en andersom kunnen mensen met veel contacten ook eenzaam zijn. “Een vrouw vertelde mij dat zij eenzaam was, en dat het niet te maken had met te weinig sociale relaties maar veeleer met haar eigen bestaan. De existentiële eenzaamheid die zij heeft doorgemaakt, maakt dat ze nu juist bewuster, persoonlijker en hartelijker in het leven staat.”
Sociale benadering en individuele ervaring
De sociale benadering van eenzaamheid denkt vooral in doelgroepen. Uit onderzoek is naar voren gekomen dat ouderen, mensen met een beperking, weinig opleiding en psychische problemen eenzamer zijn dan andere mensen.
Maar tegelijk is eenzaamheid ook een persoonlijke ervaring en staat deze in verband met existentie en zingeving, en daar sluit veel sociale hulpverlening niet bij aan. Jorna: “Veel interventieprogrammas werken niet goed omdat er te veel vanuit doelgroepen wordt gedacht en algemene oplossingen worden bedacht voor veelal ingrijpende persoonlijke ervaringen.” “En juist omdat het zo vaak om persoonlijke ervaring gaat, is de kwaliteit van het contact cruciaal”, vindt Jorna. “Er moet aandacht zijn voor iemands biografie, voor iemands levensverhaal.”
